5 YAŞ ÇOCUĞU GELİŞİM ÖZELLİKLERİ

İlk çocukluk ya da erken çocukluk olarak tanımlanan çocukluk sürecinin belki de en güzel yaşı 5 yaş dönemidir. Sihirli yaş ya da altın yaş olarak da bilinen bu yaşta çocuk artık çocukluğunun sevimliliğiyle birlikte daha olgun ve daha işbirliğine yatkın bir profil çizer.

Son derece ilgili,sorumluluk almaya açık ve dengeli bir kişilik yapısı geliştiren çocuk çevresiyle daha dostça ilişkiler içerisine girer ve bu yönleriyle aileler de çocuklarının büyümüş olduğunu fark ederler.

5 YAŞ ÇOCUĞUNDA BEDENSEL VE MOTOR GELİŞİM

Bu yaşta çocuk artık hareketlerine daha hakimdir ve bir çok el becerisini bedenini ve el kol kaslarını doğru yönlendirerek yapabilir. Çocukların genel yapıları ve yatkınlıklarına göre bazı davranışlar, bedensel yapı ve motor gelişim özellikleri farklılıklar gösterse de çok tipik belli bazı davranışlar 5 yaş çocuğunun ayırt edici özellikleri olarak ön plana çıkar:

- Sağ ya da sol, tek ayağını kullanarak ileriye doğru sıçrayabilir.

- İki elini de kullanır ve kavrama becerileri gelişmiştir.

- Sıçrarken ayak değiştirebilir.

- Bir müziğin ritmine göre dans edebilir.

- Parmak uçları üzerinde yürüyüp koşabilir.

- Düz bir çizgi üzerinde, sapma yapmadan yürüyebilir.

- Beceri isteyen, tırmanma,sallanma, kayma, bir yeri delme, kazma, bir şey çakma, taşıma, çekip getirme vb. gibi bir çok hareketi gayet başarılı şekilde yapabilir.

- Kurallı oyunları oynayabilir,sırasını bekleyebilir,isteklerini erteleyebilir.

- Resim yapma becerisi de gözle görülür şekilde gelişmiş, figürler netleşmiştir.

- Örnek resimler verildiğinde bakarak bir takım geometrik desenleri kopyalayabilir.

- Birçok harfi, rengi ve sayıyı bilir, söyler ve çizer.

- Kendi sınırlarını, yapabildiklerini ve yapamadıklarını bilir ve ifade eder.

5 YAŞ ÇOCUĞUNDA SOSYALLEŞME VE OYUN

Artık 5 yaşına gelmiş bir çocuk pek çok oyuna katılarak, arkadaşlarıyla birlikte bir grubun parçası olabilir. İşbirliği yapar, oyunda bir rol üstlenir ve bilinçli olarak üzerine aldığı sorumluluğu yerine getirir. Bu yaşta aynı zamanda yarım bırakmamak, yaptığı işi sonuna kadar götürmek gibi özel bir davranış sergiler. Aynı zamanda;

- Oyunları zenginleşmiş ve karmaşıklaşmıştır.

- Daha dengeli, bağımsız, kendini kontrol edebilen, çevresine duyarlı bir tavır içindedir.

- Öz bakım becerileri gelişmiştir. Kendi kendine giyinip soyunabilir.

- Bulunduğu her ortamda kendi kendine oyunlar kurar, kafası hep bir şeyler yapmak üzere doludur, tasarlar, paylaşır ve son derece yaratıcıdır.

- Sofra kurallarını bilir, çatal bıçak kullanmaya heveslidir ve kullanabilir.

- Kurguladığı oyunlar giderek karmaşıklaştığı için,bireysel oyunlardan daha çok grup oyunlarını tercih eder. Arkadaşlarına değer verir, kendinden küçüklere ağabeylik ya da ablalık yapmaktan mutlu olur.

- Temiz olmanın, düzenli olmanın ne anlama geldiğini öğrenmiştir ancak kendi başına yapmayı unutabilir, zaman zaman hatırlatmak gerekir.

- Arkadaş seçiminde titizdir, belirleyicidir. Artık yaşıtlarıyla oyun oynamak daha cazip gelir.

- Mizah anlayışı gelişmiştir, basit fıkraları anlar ve güler, kendisi anlatmaya bayılır. Bilmecelerden çok hoşlanır. Sorar ve sorulmasını bekler.

- Kendisinden küçüklere ve bütün canlılara karşı şefkat duygusu geliştirir, koruyucu ve ilgilidir.
 

5 YAŞ ÇOCUĞUNDA DİL GELİŞİMİ

Son derece akıcı ve seri konuşmaya başlayan 5 yaş çocuğu kendisine söylenen her şeyi doğru olarak anlar ve doğru olarak tekrarlayabilir. Bütün talimatları algılama becerisi gelişmiştir. Bazı harfleri söylemekte sorun yaşasa da söyledikleri çok net anlaşılır ve kullandığı dil dilbilgisi kurallarına uygundur. Bazı soyut kelimeleri henüz anlayamadığı için bu kelimeler üzerine sık sık soru sorar ve konuşması içinde bazen gereksiz yere kullanır. Ek olarak;

- Şiir, şarkı, bilmece ezberlemeyi ve kendisi de söylemeyi sever.

- Bazen okumayı bilmediği için sinirlenir, kendi kendine kitap okumaları yapar, kitaptaki resimlere öyküler yaratır.

- Adını, soyadını, yaşını, doğum gününü ve yılını bilir, sorulduğunda söyler.

- Sürekli konuşan ve sürekli olarak soru soran bir profil çizer.

- Olayların neden ve nasıl olduğuyla çok ilgilidir, basit açıklamalarla ikna olmaz. Sürekli ayrıntı ister. Kendisi de ayrıntılar vererek konuşur.
 

5 YAŞ ÇOCUĞUNDA BİLİŞSEL GELİŞİM

Artık 5 yaşına gelmiş çocuğu diğer yaşlardaki çocuklardan ayıran belki de en önemli özellik bilişsel anlamdaki gelişmesidir. Öğrendiklerini paylaşması, kendisinden küçüklerle ve yetişkinlerle olan ilişkisindeki tutumları, yaratıcılığı, sorumluluk duygusuyla zekasını ortaya koyacak pek çok tavrı ve davranışıyla bu yaşa özgür bilişsel gelişimini çok belirgin olarak ortaya koyar. Bütün bunlara rağmen hala benmerkezcidir. Olayların merkezinde kendisinin olduğunu düşünür. Bu davranış ve düşünce de çocukta soyut kavramların ve mantıksal düşünmenin yerleşmediğini göstermesi bakımından önemlidir. Sosyal, bireysel, motor ve dil gelişimlerindeki bu şaşırtıcı ilerlemeye rağmen o hala çocuktur ve bilişsel gelişimindeki değişim ve gelişimleri sürekli olarak devam etmektedir.

Bu yaşlardaki çocuklarda bilişsel düzeylere baktığımızda;

- Henüz sayı, ağırlık ve miktar kavramları oturmamıştır.

- Sınıflandırma ve gruplandırma yapamaz.

- Her olayı ve durumu kendi bakış açısına göre değerlendirir. Başkalarının görüş açıları olduğunu düşünemez.

- Bazıları, hepsi, çoğu gibi kelimelerin ne anlama geldiğini tam olarak kavrayamaz. Ancak günlük konuşma içinde kullanmaya çalışır.

- Ayrıntılara dikkat edemez. Çevresindeki pek çok şeyi bütün olarak algılar.

- Zihinsel kıyaslama yapamaz, objeler arasında orantı kuramaz.

- Soyut kavramları anlamaktan ve yorumlamaktan uzaktır.

- Yetişkinlerin dünyasına ait pek çok temel kavramı bilir ama anlam olarak değerlendirmekten uzaktır.

- Birlikte olduğu arkadaşlarını ya da aile üyelerini ne şekilde etkileyeceğini bilir ve duruma göre değişkenlik gösteren tavırlar sergiler.

- Sorularına net, tutarlı yanıtlar almak ister ve aldığı yanıtları da sorgulayarak yeni sorular üretir.
 

5 YAŞ ÇOCUĞUNDA CİNSEL MERAK

Çocuklarda yaklaşık olarak 3-4 yaşlarında başlayan cinsel kimlik gelişimi ve cinsel farklılıklara dönük merak duyguları 5-6 yaşlara gelindiğinde ciddi sorularla doruk noktasına ulaşır. Bu yaşlarda son derece meraklı ve seçici sorularla her iki cinsiyet arasındaki farkı anlamaya çalışmakta ve sürekli sorularla olur olmaz yerlerde anne babayı bunaltmaktadır.

Psikanalizin kurucusu olan Sigmund Freud’a göre erkek çocuklar 5- 6 yaş civarında Oedipus Kompleksi, kız çocuklar da Elektra Kompleksi yaşarlar.

Oedipus ve Elektra kompleksi,adlarını eski mitolojik öykülerden alır.

Freud'a göre 4-5 yaş arasındaki erkek çocuklarda babayı kendine rakip olarak görme ve annenin gözdesi olma şeklindeki davranış tarzını ifade etmek amacıyla kullanılan bir tanımdır. Bu kompleksi yaşayan erkek çocuklar ki gelişim süreçleri açısından son derece normaldir, annelerine müthiş bir aşkla bağlıdırlar ve annelerinin babalarıyla olan yakınlıklarını kıskanırlar.
Aynı şey kız çocuklar için tersi olarak gelişir. Onlar da bu yaşlarda babalarına müthiş bir aşkla bağlanırlar ve annelerini rakip olarak görerek babalarını annelerinden kıskanırlar. Bütün bu süreçler yaklaşık olarak 9-11 yaşlarda sonlanır ve çocuk cinsel kimlik karmaşalarını çözerek ergenliğe geçiş yapabilir.

5 yaşındaki bir çocuk, cinsel gelişimini hayretle izlemekte ve hem kendisinin hem de başkalarının farklılıklarını algılamaya çalışmaktadır. Sürekli olarak sorgulamakta, nereden geldiğini, nasıl doğduğunu öğrenmeye çalışmaktadır. Sıklıkla anne ya da babasını gözetlemeye başlar. Ne yaptıklarını ve birbirlerine yalnızken nasıl davrandıklarını, neden bir arada yattıklarını anlamak amacındadır. Bundan dolayıdır ki konuşmaları hep cinsel sorularla doludur ve net açıklamalar ister.
Burada yapılacak en büyük yanlış çocuğun sorularına ayrıntılı açıklamalar yapılarak yanıt verilmesidir. Oysa çocuğun amacı sadece kısa bilgidir.
Anlamak, öğrenmek isteyen çocuğa uzun uzun açıklamalar yapmaktan ve detaylara girmekten kaçınarak yanıtlar vermek en doğrusu olacaktır.

AŞIK OLAN ÇOCUĞUNUZ

Bu yaş çocuğunda artık sosyalleşmiş ve  neredeyse olgun bir minik insan figürü gözlemliyoruz. Çevresiyle,arkadaşlarıyla uyumlu ve dengeli ilişkiler kurmaya başlayan çocuk, cinsel kimlik gelişiminin verdiği bir ilgiyle, karşı cinsten arkadaşlarına farklı duygular besleyebilir ve aşık olduğunu söyleyebilir. Elbette biz yetişkinlerin bildiği ve anladığı bir aşk değildir bu.
Son derece masumane bir duygusal yoğunluktur aslında çocuklar arasında yaşanan. Çocuğunuz size aşık olduğunu söylediğinde nasıl davranacağınızı ve ne diyeceğinizi bilemezseniz, hem onu kırarsınız, hem de gelecekteki hayatını bile etkileyecek olumsuz durumlara yol açarsınız. Çocuğunuz size aşık olduğunu söylüyorsa;

- Mutlaka ciddiye alıp onu dinlemek durumundasınız. Sağlıklı bir iletişim en önemli koşulu da dinlemektir.

- Duygularıyla asla alay etmeyin,saygı gösterdiğinizi ve onu anladığınızı hissettirmelisiniz.

- Size anlattıklarını o izin vermeden ya da anlatmadan başkalarıyla paylaşmamalısınız.

- Bu duyguların doğal bir sürecin sonucu son derece normal olduğunu bilerek davranmalı, konuşmalarınızı onun size ve kendisine olan güvenini sarsmayacak biçimde dengeli yapmalısınız.

- Onu dinlediğinizi gördüğünde ilerdeki yıllarda da sizinle duygularını ve yaşadıklarını paylaşmak isteyecektir.

- Siz onu dinleyerek duygu ve düşüncelerine saygı gösterirseniz o da sizi dinler ve size saygı duyar.

- Çocuğun aşık olduğu arkadaşıyla ilgili olarak abartılı tepkiler vermekten kaçının ve asla olumsuz bir yorumda bulunmayın.

Unutmayın ki çocuklar duygularını ifade etmeyi ne kadar küçük yaşlarda öğrenirlerse, başkalarının duygularını anlamayı,saygı göstermeyi ve empati kurmayı da öğrenirler. Bütün bunlarsa ancak sağlıklı ve tutarlı,sevgiyle oluşturulmuş aile ortamında oluşur. Bunu sağlayacak olanlarsa bilinçli anne babalardır.

[2015-06-29]