Her yaş ve olgunluk düzeyinde uygulanacak disiplin ve kurallar bütünü farklı olmalıdır. Çocukluk çağı, yaş dönemlerinden oluşan bir bütündür.

O nedenle, çocukluk çağını değerlendirirken bu dönemlerin;

• İlk çocukluk (0 – 6 yaş)
• Son çocukluk (6 – 12 yaş)
• Ergenlik dönemi (12 – 20 yaş)

Olduğunu göz önünde bulundurmak gerekir.

İlk Çocukluk Gelişim Özellikleri:

Bu dönem çocuğun pek çok gelişmeyi hızlı bir biçimde gerçekleştirdiği bir dönemdir. Doğduğunda dünyayla ilişkisi sadece anneyle olan ilişkisi çerçevesindedir. Hiçbir şeyin farkında olmadığını düşündüğümüz bebek, iki yıl gibi

Kısa bir zaman içerisinde yürümek, koşmak, konuşmak gibi çok önemli becerilerini kazanmıştır. İki yaş sonrası tuvalet eğitimi devreye girer ve bu dönemden sonra anneye bağımlılıktan bağımsızlığa doğru bir geçiş yaptığı görülür. Çocuk, kurallı oyunlar oynamaya başlar, arkadaşlık ve toplumsal ilişkiler bilincini kazanır. Artık, sosyal bir birey olarak toplum içinde kendi yerini ve değerini bulmaya çalışır.

Algılama, karşılaştırma yapma, düşünme ve kavrama süreçlerini gerçekleştirir. Kalıcı, tutarlı bir disiplin eğitiminin de devreye girdiği dönemlerde bu dönemlerdir.

Konulan kuralları anlayabilecek düzeye gelen çocuktan bu kurallara uyması beklenebilir.

Bedensel gelişim, bilişsel gelişim, motor gelişim, duygusal gelişim, dilsel gelişim, sosyal gelişim olarak çocuğun geçtiği tüm gelişim evrelerini izlemek ve bu gelişim düzeylerine göre bir disiplin anlayışı oturtmak gerekir. 

Son Çocukluk Gelişim Özellikleri:

Bu döneme ait gözle görülür en önemli gelişim, mantıksal düşünme, mantıksal çıkarımlarda bulunma, sayı, zaman, mekân, uzaklık, boyut ve şekil gibi kavramları kazanılmasıdır. Çatışmaların, kendi kimliğini bulma çabalarının ilk adımları bu dönemde atılır. Arkadaşlık ilişkilerinde katılımcı, kuralcı, kolay etki altında kalan, rekabetçi ve sorumluluk almaya açık oldukları bir dönemdir. Arkadaşlarıyla ilişkileri çok önem kazanmıştır. Bedensel olarak hızla büyüdüğü bir çağ olmasına karşın, hala çocuksu ve duygusaldır. Kırıldığında, üzüldüğünde çok çabuk ağlar, duygularını açıkça ifade eder. Bilinçli model alma dönemleri de bu döneme özgü bir tavırdır.

Kız ya da erkek olsun, çocuklar anne ve babalarına düşkün ve hayrandırlar. Sınırlarını bilmeye ihtiyaç duyarlar. Çocuklarla en rahat konuşulan dönemler olması sebebiyle, açık bir iletişim yolu belirleyerek net kurallar konulabilir. Doğru anlatılmışsa, çocuklardan bu kurallara uyması beklenebilir.

Ergenlik Dönemi Gelişim Özellikleri:

Ergenlik dönemi, fiziksel, ruhsal, sosyal ve zihinsel yönleriyle çocuğun bir yetişkin olmaya hazırlandığı, geçiş yaptığı bir dönemdir. Yoğun çatışmaların yaşandığı kritik bir süreçtir.

O ana kadar ailesiyle ve çevresiyle kendi içinde tutarlı ve uyumlu bir ilişki sürdüren çocuk, bir anda farklı kişilik özellikleri sergileyen, uzlaşmaya yanaşmayan, dik başlı, kavgacı bir birey görüntüsü çizer. Bu dönemde, çocuğa çok katı, kesin kurallar koymak yerine yönlendirici bir tutum izlenmelidir. Gencin hayatında en önemli şey, arkadaşlarıdır. Bir gruba ait olma duygusunun en yoğun yaşandığı dönem olması sebebiyle arkadaş seçimi de çok önemlidir.

Ergenlik dönemi çatışmaları yaşayan bir genç, o ana kadar ailesinden aldığı eğitimin tam tersi bir kişilik yapısı içine girebilir. Kendisinden istenen pek çok görevi reddedebilir. Bunlar doğal karşılanmalı ve bu döneme özgü davranışlar olarak görülmelidir. Bu durumun çevre ve toplum içerisinde kendisine yer ve kimlik bulma mücadelesinin dışavurumları olduğu bilinmelidir. Bu dönemler ve düzeyler göz önünde bulundurularak tutarlı bir disiplin yaklaşımı belirlenebilir.

Disiplin, bir eğitim süreci olduğundan çok katı kurallar yerine, esnek davranılması gereken durumlar olabileceği göz ardı edilmemelidir. Esnek olmaktan kastedilen, bir sözünüzün bir sözünüzü tutmaması demek değildir.
Sadece, şartlara göre küçük değişiklikler ya da yeni düzenlemeler yapabilmek için hareket alanları bırakabilme becerisine sahip olmak gerekir. Unutulmamalıdır ki disiplinin amacı, çocuğu sorumluluklarının bilincinde bir birey olarak yetiştirmek ve davranışlarının sonuçlarıyla yüzleşme becerisini kazandırmaktır.
Bu, söylendiği kadar kolay bir iş olmadığı gibi sabır ve emek isteyen bir süreçtir.
 

[2015-08-06]