Alışverişe Çıkarken

Dikkat edilirse çocuklarla en çok sorun yaşanan zamanlar, dışarıda geçirilen zamanlardır. Çocuklar alışverişe gidildiğinde ya da başkalarının yanında olmadık davranışlar sergilerler ve ailelerini zor durumda bırakırlar. Bu tip sorunların önüne geçmek için basit birkaç kurala uymak genellikle yeterli olur.

Dışarıya çıkılmadan önce çocuk nereye gidileceğine ve ne için gidileceğine dair bilgilendirilmelidir. Doktora giderken aşı olmaya götürüyorsanız,’korkma canın acımayacak’ demek çocuğa açıkça yalan söylemektir. Çocuklar başlarına ne geleceğini bilirler. Eğer gerçeği söylemezseniz, bir daha söyleyeceğiniz hiçbir şeye inanmasını bekleyemezsiniz.

Eğer aşı olacaksa, açıkça bunu söyleyip, korkan çocuğunuza anlayış gösterin. ‘Evet, biraz canın yanabilir. Haklısın ben de iğneden hoşlanmam ama sağlıklı olabilmen için bu gerekli’ demeniz ona güven verecektir. Bu onun ağlamasını durdurmaz ya da korkusunu geçirmez ama size güven duygusunu sağlamlaştırır.

Gezmeye gidiyorsanız ve onu da götürecekseniz yine evden çıkmadan onunla konuşup, beklentilerinizi anlatmak zorundasınız. Nasıl bir davranış beklediğinizi, gidilen yerde nasıl davranılması gerektiğini açıklamanız, çocuklara sınırlarını belirteceği için beklenmedik tavırlar sergilemelerinin önüne geçmiş olursunuz.
2,5- 3 yaş çocuklarıyla böyle bir konuşma yapılabilir ve onlar da sizin beklentilerinizi algılayabilir.

Açıklamalarınızın aksi yönde davranmaları halinde ne tür yaptırımlar uygulayacağınızı da baştan belirtmeniz gerekecektir.
Örneğin sizi üzmeden ve yormadan dolaşmanız halinde istedikleri bir hediyeyi alacağınızı ancak sizi üzerlerse hediyenin alınmayacağını söylemelisiniz. Hediyeyle sözü edilen bir balon, dondurma, çikolata ya da bir kitap olabilir.
Gerçekten de doğru davranmaları halinde söz verdiğiniz gibi hediyeyi almalısınız. Ancak yanlış davranışlarında bütün gözyaşlarına ve ısrarlarına rağmen hiçbir şey almadan eve dönülmelidir.

Bazen çocuklar aşırı dereceye varan huysuzluklar yapabilirler. Böyle anlarda geziyi ya da alışverişi erken bitirip eve dönmek zorunda kalabilirsiniz. Ancak bir daha ki sefere alışverişe ya da gezmeye giderken onu götürmeyeceğinizi, sizi çok üzdüğünü ve anlaşmaya uygun davranmadığını söylemelisiniz. Üstelik bir daha ki sefere de gerçekten de söylediğinizi yerine getirmeli ve çocuğu götürmemelisiniz. Bu üzücü bir durumdur ancak çocuğu yaptıklarının sonucuyla baş başa bırakan bir yöntemdir.

Israrcı çocuklar

Ebeveynler için tam bir kâbustur; her şeyi isteyen, söz dinlemeyen, halden anlamayan çocuklar. Özellikle dışarı çıkıldığında kurulmuş saat gibi peş peşe isteklerde bulunur ve anne babaları çıldırtırlar. Bu davranışların önüne geçemediğinden yakınan pek çok aile vardır. Oysa burada da sistem doğru oluşturulursa ve çocuklar hangi durumlarda neyle karşılaşacaklarını bilirlerse bu kısır döngüyü kırmak mümkün olabilir. Peki, nasıl ve ne yapılırsa çocukların bu ısrarlarının, bitmez tükenmez isteklerinin önüne geçilebilir? Sistem aslında küçük taktiklerden oluşur ve işleyiş çok basittir.

İlk şart nereye gidilirse gidilsin yine gidilecek yer ve amacı hakkında çocuğa bilgi verilmelidir. Gidilen yer bir alışveriş merkeziyse genellikle çocuklar evde konuşulanın aksi yönde davranma eğiliminde olabilirler. İhtiyaçları olsun ya da olmasın pek çok şeyi isteyebilirler. Burada dikkat edilecek üç kural vardır:

- Zamanımız var mı?

- İhtiyacımız var mı?

- Paramız var mı?

Çocuk her hangi bir şeyin alınmasını istediğinde aile çocuğa bu kurallara uygun şartların oluşup oluşmadığını sormalıdır.

Diyelim ki alışveriştesiniz ve çocuk yeni bir pantolon almanızı istedi. Alışverişte olduğunuza göre demek ki zamanınız var, ama bu pantolon için ayıracak paranız var mı ve ihtiyacınız var mı, şartlarından biri bile yerine gelmiyorsa yani paranız da var ama ihtiyacınız yoksa o kıyafet alınmamalıdır.
Ya da ihtiyacımız var ama paramız yoksa yine sırf çocuk istiyor diye imkânlar zorlanarak kıyafet alınmamalıdır.
Aynı şekilde paranız var, kıyafete ihtiyacınız var ama alışverişe değil başka bir yere gidiyorsunuz. Böyle bir anda ısrarla istekte bulunan çocuğunuza aynı kuralları hatırlatarak bu iş için ayıracak vaktinizin olmadığını söylemelisiniz.

Çocuklar, kurallar net ve kesin olarak konulduktan sonra eğer kararlılıkla uyguluyorsanız, çok çabuk kabul eder ve uygularlar.
Bütün mesele sınırları açıkça belirlemektir. Belirsizlik herkes için kafa karıştırıcıdır.

Çocuğun Özelliklerine Bağlı Etkenler

Disiplin kuralları da tıpkı diğer kurallarda olduğu gibi çocuğun özellikleri dikkate alınarak belirlenmelidir. Bazı kişilik özellikleri kontrol dışıdır ve uygulamaya çalıştığınız bütün eğitimleri etkisiz bırakabilir. Bazı uyum ve davranış sorunları gösteren çocuklar bu tip sorunlar yaşayabilir ya da yaşatabilirler. Özellikle sosyal alanlarda ortaya çıkan yapısal özellikler çocuğun pek çok güçlükler yaşamasına neden olabilir.

- Öncelikle ailesel etkenler,

- Çocuğun kişilik özellikleri

- Öğrenme güçlükleri

- Bedensel engeller

- Fiziksel rahatsızlıklar

- Psikolojik kökenli sorunlar (özgüven eksikliği, depresyon, kaygı bozuklukları vb.)

- Çocuğun içe dönük ya da dışa dönük yapısı

- Çocuğun yaşadığı çevre ve kültürel değerler

- Hiperaktivite ve dikkat problemleri

- Çocuğun gördüğü kabul ve değer

- Çocuğun kendi hakkındaki yargı ve tutumları

Bütün eğitimlerde yukarda da sayılan çocuğa ait özellikler göz önünde bulundurulmalı ve eğitim süreçleri bu değerler dikkate alınarak yapılandırılmalıdır.

Her çocuk kendine özgü davranış kalıpları oluşturur. Her çocuk kendi huy, karakter ve kişilik yapısıyla dünyaya gelir. Çocuklarımız bizim kopyalarımız değildir. Onların bağımsız bireyler olarak yetişmeleri amacıyla bu yönde desteklenmeleri önemlidir.

Unutulmaması gereken en önemli kural çocuk eğitiminde kararlı, destekleyici, yönlendirici ebeveynler olurken, duruma göre esnek davranmak gerektiğinin bilincinde olmaktır.

Çocuk yetiştirirken sorunlar olması doğaldır. Ancak kendi içinizde halledemediğiniz sorunlar için konuyla ilgili uzmanlardan yardım alınması da doğaldır. Bu tür bir yardım ortaya çıkması muhtemel birçok sorunu daha sorun haline gelmeden çözmenize yardımcı olur.

[2015-08-06]