Özellikle uzun aradan sonra beklenen ve istenen bir bebekse yaşanan heyecanın tarifi mümkün değildir. Bütün bu heyecanın ortasında en farklı heyecanı evdeki ilk çocuğun yaşadığı bazen gözden kaçar.Genellikle bütün konuşmalar yeni gelen bebek üzerine olduğundan büyük kardeşin yaşadıkları çok fark edilmez ya da çocuğun beklediği kadar özel ilgi gösterilmez.
Eğer bebek eve gelmeden önce evdeki büyük kardeş konuyla ilgili olarak yeteri kadar bilgilendirilmemişse ve ne kadar sevildiği hakkında endişeleri varsa,anne babaları bebek geldikten sonra oldukça sıkıntılı günler beklediğini hatırlatmakta fayda var.Dolayısıyla bir bebek sahibi olmadan önce tutumlarımızı gözden geçirmek, daha etkin ve sağlıklı kardeş ilişkisi geliştirmek için neler yapılabileceğini bilmek gerekiyor.

Hamilelikle İlgili Çocuğu Bilgilendirmek

Konunun asıl önemli noktası bu dönemdir.Annenin hamile olmasıyla beraber evde belirgin bir telaş başlayacağından özellikle 3 yaş ve üzeri çocuklar durumu sezerler.Ne olduğunu tam olarak algılayamamakla beraber evde ve aile üyelerindeki davranış değişikliklerini fark ederler. 

Farketmeleriyle beraber de özellikle anneye karşı ciddi bir kapris başlayabilir. Durumun belirsizliğini gidermek çocuktaki kafa karışıklığını da yok etmesi bakımından son derece önemli ve gereklidir.Ancak önerim annenin hamileliğinin 4-5 ayı doldurmadan söylenmemesi yönünde olacak.Durumu daha erken fark eden ileri yaşlardaki çocuklar için elbette bu kadar beklenmemelidir ancak 9-10 yaş altındaki çocuklar için çok aceleci davranmamak yararlı olur.Zira bu dönem bilindiği gibi dokuz aylık uzun ve yorucu bir dönemdir.

Eve yeni kardeş geleceğini öğrenen çocuklar,özellikle okul öncesi yaşlardaki çocuklarda zaman kavramı henüz oturmadığından bebeğin doğumuyla ilgili olarak anneyi bunaltacak kadar çok soru sorarlar.Bebeğin ne zaman doğacağına dair bitmez tükenmez sorulardan nefes alamaz duruma bile gelebilirsiniz.

O nedenle mevsimsel döngülere vurgu yaparak çocukların anlayacağı bir dille doğuma dair bilgi verebilirsiniz. Örneğin,kar yağmaya başlayınca,ya da ağaçlardaki yapraklar dökülünce,kısa kollu kıyafetlerimizi giymeye başlayınca,çiçekler açınca vb. gibi.

İlk Tepkiler

Evdeki çocuk eğer önceden kardeşi olmasını isteyen bir çocuksa annenin hamileliğini ve kardeşi olacağını duyduğunda ilk tepkisi şaşkınlık ve sevinç olacaktır.Yine de her türlü olumlu ve olumsuz tepkiye hazırlıklı olmak gerekebilir.

Evin tek hakimi olan çocuğun bu hakimiyetinden kolaylıkla vazgeçmesini beklemek mümkün değildir.Elbette yeni gelen bebekle ilgili olarak endişeler yaşayacak ve bazı olumsuz tepkiler verebilecektir.Ancak her zaman da olumsuz bir tepki beklemek yanlış olur.Durumu son derece doğal karşılayan çocuklar olduğunu unutmamak lazım.Aslında burada tepkilerin türü ve yoğunluğu büyük bir oranda çocuğun kişilik yapısıyla da ilgilidir.
Bir de hamileliğin ilerleyen dönemlerinde annenin halsizleşmesi,giderek ağırlaşması ve tahammül sınırlarının zorlanmasıyla beraber anne çocuk ilişkisinde de bir gerginlik gözlemlenebilir.Çocuk annesinin kendisiyle eskisi kadar çok ilgilenmediği duygusuna kapılarak artık sevilmediğini düşünebilir.Zaman zaman neden bir başka çocuğa gerek duyulduğunu sorgulayarak annesine farklı kaprisler ve tepkiler geliştirebilir.

Özellikle evdeki herkesin annenin hamileliği ve bebeğin gelişiyle ilgili olarak konuşmalarından evdeki çocuk çok huzursuz olabilir.Bütün bunların sonucunda ya çok ciddi tepkiler verebilir ya da içine kapanabilir.

Bebek Eve Gelince

Uzun süre boyunca beklenen bebek eve gelince evdeki kardeşin tepkileri iyice netleşir ve aslında bu tepkiler sürekli bir değişkenlik gösterebilir.
İlk başlarda son derece ılımlı davranan çocuk,bütün ilginin bebeğe yönelmiş olmasından dolayı rahatsızlık duyarak aşırı tepkiler verebilir,ciddi kıskançlık duyguları yaşayabilir.Kardeşler arasında zaman zaman görülen kıskançlık aslında doğal bir duygu durumudur ancak dozu önemlidir.Evde uzun bir süre boyunca tek ilgi odağı olmuş çocuğun yeni bir kardeşi çok sempatiyle karşılamamış olmasını yadırgamamak gerek.

Yeni gelen bebeğin cinsiyeti de bazen sorun olarak gündeme gelebilir.Kendisiyle aynı cinsiyette bir kardeş sahibi olması halinde artık sevilmediğini ya da farklı cinsiyette bir kardeşi olduğunda artık istenmediğini düşünebilir.Kardeşini kabul etmekte zorluk yaşayan çocuk kardeşini geri göndermek isteyecek ve çevremizde de sıklıkla gördüğümüz gibi ‘artık gitsin’ diyerek anne babasına eziyet etmeye başlayacaktır.
Çocuğun yapısının doğrudan etkili olduğu kardeş ilişkisinde en önemli bir diğer faktör anne babanın çocuklar arasındaki dengeyi doğru oluşturmasıdır.

Zira bazı çocuklar çok belirgin olarak tepkilerini belli ederlerken bazı çocuklar oldukça sessiz ve sakin bir tavır sergileyerek aileyi şaşırtabilirler.Zaman zaman anneye çok olumlu yaklaşarak,bebekle ilgili olarak anneye yardımcı olmaya çalışırlar.Burada çok dikkatli davranmak gerekir .Zira sessiz kıskançlık çok tehlikelidir ve küçük bebek tehlikeli durumlarla karşılaşabilir.
Büyük kardeşin duygularını doğru anlamak ve onunla sıklıkla konuşarak sevginizi daha çok paylaşmak çok önemlidir.Aksi halde büyük kardeşin kardeşini severken yanlışlıkla canını yaktığını,kucağından düşürdüğünü görmeniz mümkündür ve elbette bu davranışlar yanlışlıkla değil bilerek yapılan kazalar olabilir.

Büyük kardeşin Tepkileri

Eve bebeğin gelmesiyle beraber beklenen, kardeşine karşı ilgili,muhtemelen heyecanlı ama kıskanan bir büyük çocuk tavrıdır.Olumlu ya da olumsuz pek çok duygu durumu yaşayan çocuğun çok farklı uçlarda tepkiler vermesi de doğal olarak karşılanmalıdır.Genellikle kıskançlık duygusu yaşayan çocuğun çok bilinen bazı tepkileri olabilir.

Örneğin:
• Eğer okula gidiyorsa,okula gitmeyi reddedebilir ya da okulda bazı davranış bozuklukları sergileyebilir.
• Kendi başına yapabildiği bir çok beceriyi geriletebilir,sürekli olarak özellikle annesinden yardım istemeye başlayabilir.
• Bebeksi davranışlar sergilemeye başlayarak altını kirletme,parmak emme,uykusuzluk ve ağlama krizleri gibi farklı davranış sorunları ortaya koyabilir.
• Çok kızgın olabilir ve bu kızgınlığını başka insanlara ya da eşyalara zarar vererek gösterebilir.Hayvanlara eziyet etmek,arkadaşlarına vurmak,saldırgan davranışlar geliştirmek,küfür etmek, vb gibi.
• Sağlık sorunları olmamasına karşın karın ağrısı,baş ağrısı,mide bulantısı,kusma,ishal gibi fiziksel sorunlar yaşayabilir.
• Bazen hiçbir olumlu ya da olumsuz tepki vermeden içe kapanabilir,çocuk depresyona girebilir.
• Anne babasının kendisini sevdiğinden emin olmak amacıyla çok sık olarak ne kadar sevildiği konusunda sorular sorar,en çok kimi sevdiklerini öğrenmek ister, kıyaslamalar yapar.
• Bazı durumlarda çocuk o kadar öfkelidir ve o kadar yoğun kıskançlık duyguları yaşar ki,kardeşine karşı saldırganlaşabilir,ona ve eşyalarına zarar vermeye çalışır.
Bu davranışlar her çocukta kesin olarak görülecektir şeklinde bir kural elbette yok,ancak bazı çocukların yapı olarak daha kıskanç olabileceklerini ve çocukların özellikle küçük yaşlardayken paylaşma duygusundan uzak olduklarını unutmamam gerekir.

Anne Babalar Ne Yapmalı?

Bebeğin eve gelmesinden daha önceden çocuğu süreçle ilgili olarak hazırlamak ilk koşuldur.Sonuç olarak evde yeni ve farklı bir dönem başlamaktadır ve büyük kardeşin yeni duruma alışması mutlaka biraz sıkıntılı, yorucu ve zaman alıcı olacaktır.Öncelikle sevildiğinden emin olması gerekir.Bu konuda hem annenin,hem babanın,hem de aile büyüklerinin son derece hassas davranması şarttır.Bütün bunlarla beraber bazı ipuçlarını hatırlamakta fayda var:

• Öncelikle hamilelik döneminde ve sonrasında büyük çocuğa ilgili davranmak ve dokunarak, konuşarak, paylaşarak,bolca zaman ayırarak sevgi gösterilerinde bulunmayı ihmal etmeyin.Bu,hediye almak,para harcamak demek değildir.
• Büyük çocuğa,kardeşini çok seveceği şeklinde duygusal yönlendirmelerde bulunacak mesajlar vermekten kaçınmak gerekir.O,zaman geçtikçe,kardeşiyle zaman geçirdikçe sevgi de geliştirecektir.
• Kardeşinin bakımı konusunda,ona ninni söylemek,biberonunu tutmak,bezini getirmek,banyosunda su dökmek gibi faaliyetlerde mutlaka çocuğa da görev verilmelidir.
• Bebeğin doğumu ve hamilelik süreci zaten son derece kafa karıştırıcı bir düzen değişikliğidir.Dolayısıyla başka bir değişikliğe gidilmemeli,örneğin,yeni bir eve taşınmak,çocuğu bir okula vermek gibi radikal değişiklikler yapılmamalıdır.
• Bebekle ve kendisiyle ilgili fiziksel karşılaştırmalar asla yapılmamalıdır.Bak kardeşin ne kadar çirkin,onu geri verelim mi,onu başkaları alsın mı gibi cümleler kurulmamalıdır.
• Bebeğin ismini ve alınacak malzemeleri birlikte konuşmak ve onun da fikrini almak,mümkünse alışverişe birlikte çıkmak çok önemlidir.
• Bebekle ilgilenilmesi gereken her durumda mutlaka bir başka aile üyesi de büyük çocukla ilgilenmelidir.
• Çocukla konuşarak duygularını anlamaya çalışmak gerekir.Ancak bu şekilde kardeşi hakkındaki düşüncelerini anlayabilir ve önceden bazı tedbirler alabilirsiniz.
• Çocuğun anlattığı hiçbir duygu ya da düşünceyi kınamadan,eleştirmeden ve kızmadan onu anlamaya çalışmanız en sağlıklı tutum olacaktır.

Sonuç olarak kardeşler arasında oluşacak sevginin ve yardımlaşmanın temeli sağlıklı aile tutumlarıyla inşa edilebilir.İlk aylarda bazı sorunların olması normaldir,ancak sevgi ve ilgi dolu bir aile ortamıyla aşılamayacak sorun yoktur.