2-3 Yaş Çocuğu ve Masal 

Gelişim süreçleri açısından bakıldığında 2 – 3 yaş çocuğu artık bir birey olduğunun bilincine varmıştır. Son derece hareketlidir. Bir çok gereksinimini kendi başına giderebilir. Bağımsız hareket etmeye başlamasıyla birlikte aileye olan bağımlılığı da azalmaktadır. Kurallı oyunlar oynayabilir. Bazı kavramlar bilişsel olarak oturmaya başlar.

Bu yaşlarda sık sık öfke nöbetleri de görülür. Engellendiğinde ya da istekleri yerine getirilmediğinde şiddetli tepkiler verir ve öfke patlamaları yaşar. Bunlar gelişiminin doğal süreçleridir. Döneme özgü davranışlar olarak görülmelidir.

Bu yaşlardaki çocuklarda en dikkat çekici gelişim dili kullanma becerisinde olur. Kendisine söylenen hemen her şeyi anlar ve gelişen dil becerisiyle de kendisini ifade edebilir. Özellikle sözel anlamda çok aktif bir düzeye ulaşmıştır. Bazı kelimeleri yarım yarım kullansa da yakın çevresi tarafından ne söylediği anlaşılmaktadır. Çok fazla soru sorduğu ve meraklı olduğu dönemler de bu yaş dönemleridir.

Çocuktaki dil gelişimi ailelerin en çok üzerinde durduğu konudur. İstediklerini ifade etme becerisini kazanması aslında çocuğun pek çok beceriyi kazanması da demektir. Bu dönemlerde çocuklar inanılmaz bir hızla öğrenirler,sorgularlar ve her konuda soru sorarlar.

Burada çok önemli bir nokta vardır.Aileler çocukla konuşurken kelimeleri tam söylemeli ve yarım yarım konuşmamalılar: ’hadi atta gidiyoruz’ yerine; ’gezmeye gidiyoruz’ ya da ‘alışverişe gidiyoruz’, Baş baş’ yerine; ’hoşça kal, güle güle’ denmelidir. Çocuk her kelimeyi anlar ve duyduğu şekilde de öğrenir.
Ana dilini etkin olarak öğrendiği ve kullandığı bu aşamalar sırasında aileler çocuklarına farklı yöntemlerle yardımcı olabilir ve dil gelişimini destekleyici faaliyetlerde bulunabilirler.

Bu konuda en önemli etkinlik masal ve hikayelerdir.

Ne tür masallar okunmalı:

Çocukların mümkün olduğu kadar erken yaşlarda kitapla tanışmaları çok önemli faydalar sağlar. Kitap okunan bir evde büyüyen çocuğun gelişimsel olarak akranlarından daha ilerde algı düzeyine sahip olduğu bilinmelidir. Çocuklara kitap okuma alışkanlığı kazandırmadaki en önemli etken yaşlarına uygun kitaplar seçilmesidir. Bu kadar küçük yaş grubu çocuklarda henüz ölüm ve doğum gibi soyut kavramlar oluşmamıştır. O nedenle kitap alırken ya da masal okurken çocuğun yaşı göz önünde bulundurulmalıdır. Doğru alışkanlıklar kazandırmak istenirken hiç umulmadık durumlarla karşılaşmak da söz konusu olabilir.

2- 3 yaş çocuğuna okunacak masallar temiz ve açık bir dille yazılmış olmalıdır. Kısa ve basit cümlelerden oluşmalı, çocuğun anlayabileceği ve dinlerken sıkılmayacağı bir öyküyü içermelidir. Bu yaş çocukları uzun olayları takip etme ve devamlılık becerisini henüz geliştiremediklerinden okunacak öykü kısa sürede bitmeli ve net bir sonuca ulaşmalıdır.

Anlatım tarzı kadar önem taşıyan bir diğer konu ise masalın vermek istediği mesajdır. Hepimizin çok iyi bildiği ‘Kırmızı Başlıklı Kız ‘ bu yaş çocukları için uygun olmaz. Çocuk masaldaki kurtun niçin büyükanneyi yemek istediğini anlayamayacak ve muhtemelen de çok korkacaktır. Bunun yerine  ‘Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler’ içerik bakımından önerilebilir.
Çünkü yardımlaşmayı ve paylaşmayı da öğretmektedir. Masal okumaktaki amaç gerçek hayattaki olayları sembolize ederek bazı olumlu davranışlar kazanmasını sağlamak ve iyi alışkanlıklar kazandırmaktır. O nedenle seçilen öykü içerik olarak çok önemlidir. Şiddet ve korku duyguları veren masallar olmamasına dikkat edilmelidir.

Masalların Yararları:

Masallar çocuğa anlatılmak ve öğretilmek istenilen her şeyi dolaylı yoldan ifade etmenin en güzel yoludur. Doğal bir biçimde sözlü iletişim becerilerini kazandırmak, soyut kavramları öğretmek bu yöntemle mümkün olur. Çocuk iletişim kurmayı yani dinleme, anlama ve konuşma becerilerini masallar yoluyla kazanabilir.

Çocuk dil bilgisi kurallarını da anlatılan masallarla duyacak ve doğru cümle yapılarını kullanmayı da öğrenecektir. Masal okurken ya da hikaye anlatırken çocuğu sosyal dünyaya da hazırladığınız unutmayın. Bu dünyaya açılan kapı doğru seçilmiş kitaplar ve masallardır. Yaşına uygun öyküler anlatmanın çocuğa sosyal iletişim becerisi kazandırmak gibi bir işlevi vardır.

İyi, güzel, doğru, yanlış, kötü, suç, ceza, başarı, paylaşma, dürüstlük, adalet, arkadaşlık, sevgi, saygı, güven gibi kavramlar ancak masallarda anlatılan küçük örneklerle öğretilebilir. Çocuğun hayal dünyası yine bu hikayelerle zenginleştirilebilir.

Tüm bunların dışında masal okumak çocuğa özel bir zaman ayırmak demektir.

Onunla ortak bir anı paylaşmak, bir arada olmak için fırsat yaratmakta  bundan daha güzel bir sebep olamaz. Özellikle gün içinde çocuğunuza fazla vakit ayıramadığınızı düşünüyorsanız masal anlatarak beraber olmak, onun mimiklerini izlemek, öyküyle ilgili yorumlar yapmak harika bir duygudur.

Masal Okurken Kullanılan Ses Tonu:

Masal okurken en belirleyici konu okuyan kişinin ses tonudur. Uygun bir ses tonu, yumuşak, sakin bir anlatım kullanılmalıdır. Ancak masalın gelişimine göre doğru ayarlamalar da mutlaka yapılmalıdır.

Öykü heyecanlı bir şeyler anlatırken durgun bir ses tonuyla okumak çocuğun bütün  ilgisini kaybetmesine neden olur. Ya da abartarak yüksek sesle okumak da çocuğu gereksiz yere korkutabilir. Masaldaki kahramanları seslendirmek, onları taklit etmek ve bazı efektler kullanmak ilgi çekici olabilir.
Doğru bir ses tonu kullanıldığında bütün bunlar çocuk için çok heyecan verici etkiler yaratabilir. Ancak dikkatini çekmek isterken tam tersi bir durumla karşılaşabilir ve çocuğu masaldan uzaklaştırabilirsiniz. Masal anlatmak geçiştirilerek yapılacak bir iş değildir. Sanıldığının aksine önemli bir etkinliktir ve baştan savma yapılabilir bir eylem olarak değerlendirilmemelidir.

Ailelere Öneriler:

Çocuklar hemen her yaşta masal dinlemeyi,onlara hikayeler anlatılmasını severler. Öğrenmeye en açık oldukları 2 – 3 yaş dönemleri bu açıdan doğru değerlendirilmelidir. Yaşlarına uygun kitaplar ve anlayabilecekleri küçük öyküler gelişimleri üzerinde çok olumlu etkiler yaratırlar. Sözel olarak anlatamayacağınız pek çok kavramı masallarla  öğretebilir, algılarının gelişimine katkıda bulunabilirsiniz.

2- 3 yaş çocukları sürekli soru sorarak yeni kelimeler öğrenirler ve öğrendiklerini her fırsatta kullanmaya çalışırlar. Onların sorularına olabilecek en açık yanıtları vermek, meraklarını gidermek şarttır.
Ancak anlayabilecekleri basit cümlelerle doğru ve açıklayıcı bir dil kullanmak gerekir. Küçük öyküler anlatmak ya da masal okumak çocukların bilişsel yeteneklerinin gelişimi için çok etkili bir yöntemdir. Çocuklar küçük yaşlardan itibaren yaşlarına ve ilgilerine göre kitaplarla tanıştırılmalı ve bu konuda çaba gösterilmelidir.

Nelere dikkat edilmelidir:

Masal okumak önemlidir ancak bu konuda  dikkat edilmesi gereken bazı noktalar vardır. Sadece sizin uygun olduğunuz anlarda çocuğa kitap okumaya çalışmak çok yararlı sonuçlar sağlamaz. Kitap okumasını bir alışkanlık haline getirmesini istiyorsanız belli başlı bazı kuralları da göz önünde bulundurmanız gerekiyor.

- Masal okumak için çocuğun da hevesli olduğu anları seçmek

- Özellikle sakin ve dinlemeye açık olduğu zamanları doğru saptamak

- Öykünün içeriğini iyi bilmek ve şiddet ya da korku öğeleri içermediğine dikkat etmek.

- Yaşına ve kişiliğine uygun kitaplar ve hikayeler seçmek

- Anlatılan öyküye bedensel ve sözel olarak katılmak

- Çocuğun da masala katılımını sağlamak amacıyla konuyla ilgili sorular sormak

- Doğru ses tonu ve mimikler kullanmak

- Öykü bittikten sonra karşılıklı olarak ne anlattığı üzerine sohbet etmek

- Özellikle küçük yaş çocukları için resimli kitaplar seçmek ve anlatılan öyküyü resimle de desteklemek, gibi bazı kurallar çocuğun ilgisini çekmenizi sağlayacaktır.

Masalların hepimizin çocukluğunda izler bırakmış olduğu unutulmamalıdır.
Çocuk ve masal neredeyse özdeş iki kavram gibidir. Kazandırmak istediğiniz pek çok değeri çocuklarınıza bu yolla vermeniz daha kolaydır.

[2015-07-27]