Sonbahar Depresyonu / Mevsimsel Depresyon Nedir?

Genellikle depresyon belirtileriyle aynı belirtileri veren bir duygu durum bozukluğudur ve Mevsimsel Depresyon olarak da bilinir.Sonbaharın gelmesiyle birlikte başlar ve yaz başına kadar sürer.
Mevsim değişikliğine bağlı olarak saç dökülmeleri,iştahsızlık,mide problemleri,baş ağrısı gibi bazı rahatsızlıklarla birlikte görülebilir ve genellikle her yıl aynı dönemlerde tekrar eder.
Cinsel istekte azalma, sıkıntı ve çaresizlik duygusu, neşesiz ve sinirli bir ruh hali, uykusuzluk çekme ya da yoğun olarak uyuma isteği, sabahları yorgun ve bitkin uyanma, hareketlerde yavaşlama, geçmişe dönük pişmanlık ve suçluluk duyguları depresyon belirtileridir ve özellikle sonbahar aylarında bu belirtilere daha sık rastlanmaktadır.
Depresyon tanısıyla tedavi edilenlerin % 65’ini Sonbahar Depresyonu yaşayanlar oluşturmaktadır.Bu bakımdan tüm depresyon vakaları içinde en sık görülen türüdür.

Sonbahar Depresyonunun Sebepleri Nelerdir?

Bu konuda değişik görüşler öne sürülmekteyse de iki ayrı sebep üzerinde durulmaktadır.Bunlardan ilki, sonbaharın ve kışın gelişiyle birlikte azalan güneş ışığının hormonları ve uykuyu düzenleyen biyolojik saatin bozulmasına neden olduğudur.İkinci sebep olarak ise yine güneş ışığının azalması nedeniyle beyindeki kimyasal maddelerin salgılanmasında sorunlar oluştuğu ve bu sorunların kişiyi depresyona açık hale getirdiği
öne sürülmektedir.Her iki halde de yeterli güneş ışığına çıkmanın sorunu çözümlediği düşünülmektedir.
Bu durumda Sonbahar Depresyonu’na Biyolojik ve Psikolojik sebepler olarak iki ayrı pencereden bakmak mümkündür.

Biyolojik Sebepler:
Bahar ve yaz mevsimiyle beraber güneş ışınları dünyaya dik açıyla gelir ve gözlerimiz yoluyla vücudumuzda kimyasal enerjiye çevrilir.Bu işlemler sırasında da mutluluk hormonu olarak bilinen Serotonin üretimi artar. Aynı şekilde beynimizde bulunan epifiz bezi de melatonin üretiminden sorumludur ve bu hormon karanlık, ışıksız ve kasvetli ortamlarda yoğun olarak üretilir ve uyku hormonu olarak da bilinir.
Gözlerimiz ışık enerjisini kimyasal enerjiye çevirebildiğinden bu hormonların üretimini direk etkileyen bir işlev görmektedir.
Bundan dolayı sonbaharda güneş ışıklarının zayıflaması mutluluk hormonunun salgılanmasını azaltıp,uyku hormonunun üretimini artırdığı için beyin kimyasının değişmesine ve buna bağlı olarak da depresyona yol açmaktadır.Mevsimsel Depresyon sonbaharın gelmesiyle başlar ve kışın da görülebilir.Ancak yazın yoğun güneş ışığına alışan insan vücudu,sonbaharın gelmesiyle birlikte birden bire azalan güneş ışığının yokluğuna uyum gösterme konusunda sıkıntılar yaşamakta ve bu sebeplere bağlı olarak Sonbahar Depresyonu daha sık görülmektedir.

Psikolojik Sebepler:
Psikolojik sebepler içinde en bilineni sonbaharın insanları hüzünlendirdiğidir.Özellikle gençler için yaz aşkları ve ışıltılı günlerin sonu anlamına gelir.Yaprakların kuruyup sarardığı günlerin ardından kasvetli kış günlerinin ve soğuk havaların geleceğini bilmek,kapalı yerlerde kalmak zorunda olmak,denizin,güneşin ve yazın hareketli
günlerinin biteceğini düşünmek depresif ruh halini tetiklemektedir.
Aynı şekilde yaşlı insanlar mevsimsel değişikliklerden daha yoğun olarak etkilenmektedirler.Özellikle sonbahar ve kış aylarının zaten duygusal bir yapıda olan yaşlıları daha hassas ve kırılgan hale getirdiği, bundan dolayı yaşı ilerlemiş insanlarda depresyonun daha ağır seyredebileceği unutulmamalıdır.
Tüm bunların dışında bir de genetik olarak depresyona yatkınlık varsa sonbahar depresyonu için ortam hazırlanmış demektir.

SONBAHAR DEPRESYONUNUN BELİRTİLERİ

Belirtiler bilinen depresyon belirtileriyle hemen hemen aynıdır.
• Mutsuz,isteksiz ve umutsuz olma hali.
• Uyku bozuklukları; uykusuzluk ya da aşırı uykulu olmak.
• Kendini suçlu hissetme ve değersizlik duygusu.
• Dikkat eksiklikleri, odaklanamama.
• Aşırı kilo alma ya da kilo kaybı.
• Sinirlilik,gerginlik.
• Sürekli bir üzgünlük hali.
• Yorgunluk,halsiz ve bitkin olma durumu.
• Kaygı bozuklukları.
• Ölüm ve intihar düşünceleri ve intihara yönelme.
Depresyon ciddi bir duygu durum bozukluğudur ve zamanında doğru müdahale edilerek tedavi edilmezse sonuçları olumsuz olabilir.Özellikle ağır depresyon durumlarında kişinin intihara eğilimi olacağı ve bu yönde bir davranışa gireceği bilinmelidir.

Mevsimsel Depresyonun Kadınlarda Görülme Sıklığı ve Nedenleri:

Depresyon geçirme riski tüm insanlar için % 15’tir ancak bu oran kadınlar açısından bakıldığında % 25 gibi yüksek değerlere ulaşmaktadır.Kadınlarda görülen bu yüksek orana neden olarak kadınların hormonal değişiklikleri daha yoğun olarak yaşamaları gösterilmektedir.Bir diğer nedenin ise hamilelik ve doğum gibi biyolojik faktörler olduğu düşünülmektedir. Bu dönemlerde kadınların depresyona yakalanma risklerinin çok daha yüksek olduğu da görülmektedir.
Kadınların normalde erkeklerle kıyaslandıklarında depresyon geçirme riskleri bu kadar yüksek iken mevsimsel depresyon geçirme oranları tam dört kat daha artmaktadır.Yani her bir erkeğe karşılık dört kadın mevsimsel depresyona yakalanmaktadır ve bu durum yoğun güneş ışığı alan ekvatordan uzaklaştıkça artmaktadır.

Ayrıca kadınların taşıdıkları ev içi sorumlulukların da depresyonu ve özellikle bu türünü tetiklediği düşünülmektedir.Sonbaharla birlikte okulların açılıyor olması,okul,ders,sınav telaşını yaşayan annelerde stresin artmasına yol açmaktadır.Tatil ve dinlenmeyle geçen yaz günlerinden sonra birdenbire böyle bir yoğunluk mevsimsel depresyona zemin hazırlayabilir.
İki yıl üst üste aynı dönemlerde bu tip bir duygu durum bozukluğu yaşayan herkes mutlaka bir uzmandan yardım almalıdır.Böyle bir durumda mevsimsel depresyon geçirme olasılığı düşünülmelidir.Depresyon ciddi bir sorun oluşturabilir ve kişinin hayatını çok zorlaştırabilir.

Tedavi yöntemleri:

Tedavi depresyon tedavisiyle aynı olacaktır.İlaçlı tedavi ve terapiler yoluyla tedavi edilebilir.Mevsimsel depresyonda ek olarak son yıllarda uygulanmaya başlayan ışık tedavisi de uygulanmaktadır.
Tedavi de ilaç ve psikoterapi aynı anda uygulandığında daha olumlu ve çabuk sonuç alınmaktadır.İlaçlı tedavi üç aydan başlayan ve duruma göre 1.5 yıl ile 2 yıl sürebilen bir döneme yayılabilir.Uygulanan tedavide kalıcı ve doğru sonuçlar alabilmek açısından kararlı olmak ve tedaviyi yarım bırakmamak en önemli kuraldır.
Daha önce depresyon yaşamış kişilerin tekrar bu sorunu yaşama ihtimalleri diğer insanlara göre daha fazladır.Depresyonun tekrarlama riski olduğu unutulmamalıdır.Ancak bu her depresyon geçiren kişinin tekrar depresyon geçireceği anlamına gelmez.Bu açıdan tedavide uzman hekimin ve terapistin önerilerine uymak, tedavi aşamalarını dikkatle takip etmek önemlidir.
Mevsimsel depresyon tedavisinde son yıllarda uygulanmaya başlayan ışık tedavisi de bir seçenektir.Bu yöntemde amaç,beynin eksikliğini hissettiği güneş ışığının dışarıdan verilmesi yoluyla hormon salınımlarını yeniden düzenlemektir. İlaç ve terapilere ek olarak bir diğer tedavi seçeneği alternatif tıp olarak bilinen bitkisel karışımlardır.Örneğin kantaron otunun depresyonun etkilerini azalttığı öne sürülmektedir.
Yine de tedavi yöntemlerini belirlerken mutlaka uzman doktor ve terapistlerden bilgi almak ve onların önerilerine göre bir yol belirlemek gerekir.

ÖNERİLER

Tedavide en önemli kuralın uzmanların önerilerine uymak ve uygulanan tedaviyi kararlılıkla sürdürmek olduğu unutulmamalıdır.Tedavinin ve kişinin durumuna göre tedavi seçenekleri değiştirilebilir ya da kesilebilir.
Depresyon kişinin sosyal hayatla olan bağlarında bir zayıflama hatta kopuş yaşattığından depresyon geçiren kişinin yaşadığı bu soruna inat hayatın içinde yer alması gerekir.Tedavide etkili olan sadece ilaçlar ve uygulanan terapiler değildir.Bütün bunlar kadar depresyon geçiren kişinin bilinçli bir şekilde bu problemle başa çıkma isteğinin de olması gerekir.Bu nedenle depresyonla mücadele ederken uygulanabilecek basit ama etkili yöntemler önerilebilir:

• Mevsimsel depresyonun ortaya çıktığı kış ayları içinde bir tatil fırsatı yaratmak.
• Haftada iki kere olmak üzere 10’ar dakikalık solaryum seanslarına girmek.
• Açık havada yürüyüşlere çıkmak.
• Yağlı yiyeceklerden mümkün olduğunca uzak durmak ve enerji veren karbonhidrat ve protein içeren yiyecekler tüketmek.
• Gün ışığından daha çok yararlanmak amacıyla mümkünse perdeleri açık tutmak.
• İlgi duyulan bir çalışma yapmak,dikkati başka yönlere kaydıracak uğraşlar edinmek.
• Neşeli arkadaş toplantıları düzenlemek,bu tür toplantılarda bulunmak.
• Kendine zaman ayırmak,sinemaya,tiyatroya gitmek.
• Klasik düşünce kalıplarından uzaklaşmaya çalışmak.Farklı bakış açıları oluşturmak.
• Bedensel ve ruhsal olarak rahatlamayı sağlayacak faaliyetler yapmak.Bu açıdan spor ve özellikle yoga önerilebilir.Vücudun daha iyi çalışmasını sağladığı ve nefes alıp verme tekniklerini kazandırdığı için kişinin kendisini daha zinde hissetmesine yardımcı olur.
• En önemlisi de olumlu düşünmek,kendine güven duymak.

Sayılan bu önerileri uygulamak göründüğü kadar kolay olmayabilir ancak depresyonla tedavinin başarıyla sonuçlanması için de öncelikle kişinin kendisinin katılımı şarttır.Bu açıdan aile ve arkadaş desteği işleri kolaylaştıracaktır.
Bulunan ortamın aydınlatılmasına çok dikkat etmek ve gün ışığından mümkün olduğu kadar yararlanmak çok önemlidir.
Depresyon kişinin kendi kendine halledebileceği bir sorun değildir.Kendi haline bırakmak ve zamanla düzeleceğini düşünmek ya da durumu mevsimsel basit bir yorgunluğa bağlamak sorunun çözümünü daha da zorlaştıracaktır.
Sonbahar depresyonu çok sık olarak mevsime bağlı yorgunluklarla karıştırılabilir.
Mevsimsel yorgunluklarda can sıkıntısı ve halsizlik,yorgunluk,uyku hali görülür ve kişinin canı hiçbir şey yapmak istemez.Oysa mevsimsel depresyon bundan farklı olarak mutsuzluk,karamsarlık,üzgün olma hali ve olumsuz duyguları da içermektedir.
Depresyonun getirdiği en olumsuz duygu durumu ölüm düşünceleridir.Sonbahar depresyonu bu açıdan da çok ciddiye alınması gerekli bir depresyon türüdür.Bu nedenle yaz mevsiminin bitişiyle beraber insana hüzün veren ve ölümü çağrıştıran sonbahar dönemi bu düşünceleri yoğunlaştırabilir.Kasvetli ve soğuk günlerin başlamasıyla beraber intihar eğilimini artırabilir.Bütün bu olumsuzluklara meydan vermemek amacıyla mümkün olan en kısa sürede bir uzman yardımı almak ve tedaviye başlamak gerekir.Burada en önemli görev böyle bir duygu bozukluğu yaşayan insanların yakınlarına düşmektedir.Durumu fark ettikleri anda doğru yönlendirmelerde bulunarak,kişinin yardım almasını sağlamalıdırlar.
Mevsimsel depresyonu tetikleyen sonbahar ve kış aylarının geçeceği yeniden bahar ve yaz mevsimlerinin geleceği de unutulmamalıdır.Kısacası bu geçici bir dönemdir ve mevsim geçişleri tüm doğanın dengesinin yeniden kurulduğu bir yaşam döngüsüdür.
Yaşanılan sıkıntılar her insan için geçerlidir ve biraz sabır ve doğru yöntemlerle aşılması mümkündür.

[2012-12-06]