Son 10 yıllık bir süreçte sıklıkla duymaya başladığımız kavramlardan birisi de Yetişkin Hiperaktivitesi ya da Yaşa Bağlı Dikkat Eksikliği’dir.
Aslında çocuklukta görülen aşırı hareketliliğin yetişkinlikte de devam etmesi olarak düşünülebilir.Çocukluktaki hareketlilik,ileri yaşlara gelindiğinde ağırlıklı olarak dikkat eksikliğine doğru yön değiştiriyor.
Hiperaktif davranışlar sergileyen çocukların ailelerindeki yetişkin bireylerde de bu tip davranışların görülme sıklığı oldukça yüksek.Beynin işlevlerindeki farklılıklar ve salgılanan dopamin hormonu düzeyi bireysel yatkınlıklar konusunda da ışık tutuyor.
Yaşa Bağlı Dikkat Eksikliği sorunu yaşayan kişiler diğer insanlara oranla daha hareketli,daha agresif, sorgulayıcı, meraklı,heyecanlı ve yaptıkları işten çok çabuk sıkılan davranışlar sergiliyorlar. Birçok yönüyle bu tip insanları fark etmek mümkün.
Bu sorun kadınlarda ve erkeklerde benzer özellikler sergilese de birbirine göre önemli farklılıkları da içeriyor. Erkekler hızlı araba kullanmak, alkol ve madde bağımlılığına yatkınlık, sabırsızlık, fanatik futbol taraftarlığı gibi davranışlar sergilerken, kadınlar alışveriş bağımlılığı, kolay aşık olma, duygusal olarak aşırı hassasiyet, tepkisel davranışlar gibi belirtiler gösterirler. Genellikle maceracıdırlar. Doğa sporlarına düşkündürler.
Yaşanan sorunu anlamak ve yaşa bağlı dikkat eksikliğini doğru tanımlamak için dikkat edilmesi gereken bazı belirtiler bulunuyor:
• Zamanı iyi ve doğru değerlendirememe, organize olamama,
• Aile ile ilgili sorumluluklardan kaçınma, ihmalkar davranma,
• Kolay sıkılma, yerinde duramama, sürekli hareket etme ihtiyacı,
• Fevri davranışlar, sinirli ve kırıcı tavırlar,
• Odaklanma sorunları, dikkatini toplamakta veya uzun süreli kitap okumakta sorunlar,
• Duygusal iniş çıkışlar, depresyona yatkınlık,
• Kolaylıkla öfkelenme, şiddet eğilimi, duygularını kontrol sorunları,
• Strese karşı dayanıksızlık, alınan kararlardan kolaylıkla vazgeçme,
• Birkaç işle aynı anda uğraşmak ama yarım bırakmak, sonunu getirememek,
• Kurallı ve düzenli yaşama uymakta sıkıntılar,
• Sürekli hareket halinde olmak, elini ayağını sallamak, masaya vurmak.
• Aşırı konuşmak, uyku sorunları,
• Tehlikelere karşı gözü kara davranmak, risk almak,
• Bir türlü sakin kalamamak, oturup dinlenmekten hoşlanmamak,
• Hoşnutsuzluk ve mutsuzluk hali,
• Özellikle trafik kurallarına uymakta güçlükler, kurallara ve yasalara başkaldırma eğilimi,
• Sosyal ilişkilerde, arkadaşlık ilişkilerinde sorunlar,
• Unutkanlık, sık sık eşyalarını kaybetme durumu,
• Aşırı tepki verme, konuşurken başkalarının sözünü kesme, diğer insanları dinlemeden konuşma.
Yetişkin Dikkat Eksikliğinde görülen birçok belirtinin aynı anda görülmesi şart değildir. Bu belirtilere eşlik eden başka davranışlar da olabilir. Örneğin bu kişiler, dikkatsizce yola fırlayarak tehlikeli durumlara düşebilirler. Konuşmalarında zaman zaman bütünden uzaklaşarak farklı konulardan bahsetmeye başlayabilirler. Genellikle çok hızlı konuşurlar.
Birçoğu ortalamanın üzerinde bir zekaya sahiptir, yani oldukça zekidirler. Anlatılan konuyu çok çabuk anlayıp konunun ana fikrini hızla algılarlar. Kararsızlıklarını aşabilirlerse, hızlı karar verip uygulamaya geçebildiklerinde çok başarılı olabilirler. Genellikle ticaret hayatında bu tip insanlar büyük başarılar elde edebilirler ama aynı zamanda kontrolsüz risk alabildikleri için büyük kayıplar yaşamaları da söz konusu olabilir.
Sabırsız oldukları için bekleyemezler ve özellikle iş hayatlarında hemen harekete geçmek isterler. Söylenenlere inanma eğilimleri vardır. Sürekli kıpır kıpır olmaları beraber oldukları insanlar için oldukça yorucu olabilir.
Beklemekten ve bekletilmekten hoşlanmazlar. Çevrelerindeki her şeye karşı aşırı bir merak gösterirler.
Boş oturmaktan asla hoşlanmazlar, sürekli olarak bir şeylerle oyalanma çabası içindedirler. Başkalarının konuşmasını bekleyemezler, sıklıkla sözünü keserek sadece kendileri konuşmak isterler.
Müthiş bir enerjileri vardır, bu enerji doğru yönlendirilip doğru kullanılırsa son derece olumlu işler başarabilirler. Aynı anda farklı fikirler üretip, farklı sonuçlara ulaşabilir ve başkalarının fark edemediği ayrıntıları kolaylıkla yakalayabilirler. ’Bir koltukta iki karpuz taşımak’ deyimine uyan insanlardır.
Kendileri hızlı düşünüp, hızlı harekete geçtikleri için diğer insanlardan da aynı hızı beklerler ve bu beklentileri gerçekleşmediğinde son derece kırıcı davranabilirler.
Birçok konuda olduğu gibi Yetişkin Hiperaktivitesi’nde de hem olumlu hem de olumsuz özellikler bir arada bulunur. Amaç olumsuz durumları olumlu özelliklere yönlendirmek ve var olan potansiyeli doğru değerlendirebilmektir.
Yaşa bağlı dikkat eksikliği yaşayan kişilerin aynı zamanda mide, barsak, astım, alerji ve kalp hastalıklarına daha kolay yakalandıklarını hatırlatmakta fayda var. Yapı olarak strese yatkın kişilik özellikleri sergiledikleri için stres faktörlerinden kolaylıkla etkilenirler.
Yaşa Bağlı Hiperaktivite sorunu yaşayan bireylerin mutlaka uzman desteği almaları, en azından kontrol sorunlarını aşmaları bakımından son derece yararlı sonuçlar verir. Tedavi ortaya çıkan belirtilere ve kişinin eğilimlerine göre değişir. Uzun süreli terapiler, bireyin kendi potansiyelinin ve farkındalığının artırılmasına yönelik olarak yapılacak çalışmaları içerir.
Dürtüsel davranışları ve öfke patlamalarını bastırmak için zaman zaman ilaç kullanımı gerekebilir. Sorunu doğru tanımladıktan sonra tedavinin gidişatı kişisel özelliklere göre değişebilir. Burada doğru uzmanla, doğru tedaviyi sürdürmek çok önemlidir. Bu tip tedaviler uzun sürelere ihtiyaç duyulan tedavi programlarıyla yürütülür. Dolayısıyla hemen vazgeçmemek, pes etmemek gerekir.
[2012-12-20]